Κάποτε, στα νερά που χάθηκαν. ΟΜΑΔΙΚΑ ΚΥΝΗΓΙΑ ΣΤΗ ΛΙΜΝΗ ΤΗΣ ΛΑΨΙΣΤΑΣ…

Παλιές φωτογραφίες στη λίμνη της Λαψίστας.

Η λίμνη της Λαψίστας, που κάποτε κάλυπτε χιλιάδες στρέμματα στα βορειοδυτικά των Ιωαννίνων, δεν υπάρχει πια... 

Η χαριστική βολή στο οικοσύστημά της δόθηκε το 1954, όταν η λίμνη αποξηράνθηκε τελείως για να παραδοθεί ο άδειος πυθμένας της στην καλλιέργεια, για να γίνουν τα νερά και οι καλαμιώνες της χωράφια.

Ο εκλεκτός εκπαιδευτικός και συγγραφέας Στέφανος Κωλέττας δεν ξέχασε όμως... Και σε ένα συγκλονιστικό βιβλίο του - «Οι Λίμνες Ιωαννίνων και Λαψίστας»- περιγράφει με ευαισθησία, ακρίβεια και φωτογραφικά ντοκουμέντα, έναν ολόκληρο κόσμο που χάθηκε. Ο...

Στέφανος Κωλέττας γεννήθηκε και μεγάλωσε στις όχθες της λίμνης Λαψίστας, στην οποία με το βιβλίο του αποτίει έναν φόρο τιμής, διασώζοντας πολύτιμες μνήμες που την αφορούν. Και μερικές από τις πιο έντονες μνήμες αφορούν το κυνήγι στη λίμνη και τη σχέση των ανθρώπων μαζί του...

«...Η λίμνη της Λαψίστας ήταν ένας απέραντος και πλουσιότατος υγρότοπος, μέσα στον οποίο, εκτός των άλλων, εύρισκε φυσικό καταφύγιο ένα αναρίθμητο πλήθος πουλιών...

    Ήταν λοιπόν πολύ φυσικό να προσελκύει όλους τους κυνηγούς της περιοχής, οι οποίοι γύριζαν στο σπίτι τους πάντα φορτωμένοι με πλούσια κυνήγια. Υπήρχαν όμως και πολλοί ντόπιοι κυνηγοί, οι οποίοι σχεδόν ζούσαν από το κυνήγι και γενικότερα από την ενασχόλησή τους με τη λίμνη.

Κυνηγούσαν καθημερινά δεκάδες παπιά, φαλαρίδες, χήνες, παλάζια και διάφορα άλλα, χωρίς να κινδυνεύει ποτέ η διατάραξη της βιολογικής ισορροπίας και χωρίς να απειλείται η μείωση ή η εξαφάνιση κάποιου είδους.

Τα «καΐκια»...

Τις παγερές μέρες του χειμώνα κατέφθαναν κατά σμήνη οι μεγάλες και νόστιμες αγριόχηνες, πετώντας πάνω από τη λίμνη. Αυτές αποτελούσαν ένα από τα πιο πλούσια και ακριβά κυνήγια των κατ' επάγγελμα κυνηγών. Και δεν ήσαν βέβαια μόνο οι κάτοικοι της Λαψίστας και των περιχώρων αυτοί που ασχολούνταν με το κυνήγι...

    Έρχονταν εδώ και πολλοί Γιαννιώτες με τα καΐκια τους, οι οποίοι πολλές φορές γίνονταν υπαίτιοι διαπληκτισμών, που έφταναν και σε επίπεδο μικροσυμπλοκών ή ακόμη και... "καϊκομαχιών" με τους ντόπιους κατοίκους, όχι μόνο για το κυνήγι αλλά και για το ψάρεμα! Πολλοί Γιαννιώτες και Νησιώτες έφτιαχναν μικρές καλύβες με καλάμια και παπύρια, ορμητήρια για τα κυνήγια τους αλλά και καταφύγια για τις νύχτες.

Όπως έχει γράψει ο Δημήτριος Σαλαμάγκας, ο μπάρμπας του γύριζε πάντα με γεμάτο το κυνηγετικό του σακκίδιο. Οταν κατέβαινε στη Λαψίστα έμενε εκεί δύο και τρία μερονύχτια! Το ατομικό του καραβούλι, σκεπασμένο με ιδιαίτερο κάλυμμα, μεταβαλλόταν σε υδρόβια σκηνή. Μέσα στρωμένες παχιές βελέντζες μαγκαλάκι και ρακί, και για μεζέδες ψημένο στη φωτιά κυνήγι...

Ο κλοιός...

Κάθε βράδυ οι τουφεκιές έπεφταν αδιάκοπα και το πρωί τα κυνήγια έφταναν στα Γαννιώτικα σπίτια, σε πολύ καλές τιμές. Εξυπακούεται ότι απαραίτητο μέσον για το κυνήγι ήταν και το καΐκι... Υπήρχαν επιδέξιοι σκοπευτές κυνηγοί, που μπορούσαν να σκοτώσουν μέχρι και εκατό πουλιά σε ένα μερόνυχτο! Σαν τέτοιος αναφέρεται ο Λάζο-Ντίνος, τον οποίο παραδέχονταν όλοι οι κυνηγοί της εποχής του. Ηταν ένας ακόμη Γιαννιώτης που, με μία μόνο "ριξιά" είχε σκοτώσει 35 πουλιά!

"Θεαματικό" εξάλλου, εκείνα τα χρόνια της ευφορίας και του πλούτου του υγροσυστήματος, ήταν το ομαδικό κυνήγι ή ΄"κλείσμα" (κλείσιμο, αποκλεισμός), όπως το αποκαλούσαν...

Συγκεντρωνόταν δηλαδή πολλοί μαζί κυνηγοί, με πολλά καΐκια, μέσα στα οποία επέβαιναν, εκτός από τον κωπηλάτη και ένας-δύο κυνηγοί. Ακολούθως γινόταν ανάπτυξη όλων των καϊκιών, κατά την έννοια μιας τοξοειδούς γραμμής από τα βαθιά, με το κοίλο μέρος προς τις ακτές της λίμνης. Υστερα όλοι μαζί ξεκινούσαν λάμνοντας τα νερά, χωρίς να χαλούν το τόξο που σχημάτιζαν, έχοντας κατεύθυνση την ακτή.

Απέκλειαν μ' άλλα λόγια ένα αρκετά μεγάλο μέρος της λίμνης με βλάστηση πολλή, όπου συνήθως φώλιαζαν πάρα πολλά πουλιά. Προχωρώντας συνεχώς προς τις ακτές, εξωθούσαν και τα πουλιά προς τα εκεί, τα οποία τρομαγμένα πετάγονταν από κάθε σημείο πολλά μαζί και, μη μπορώντας να κάνουν πίσω, προχωρούσαν κατ' ανάγκη μπροστά.

    Ετσι, όταν ο κλοιός στένευε πολύ και πλέον δεν υπήρχαν άλλα περιθώρια υδάτινης έκτασης, τα πουλιά, φτεροκοπώντας πάνω στα νερά και στις καλαμιές, σηκώνονταν, με σκοπό να ξαναγυρίσουν εναερίως πίσω στη λίμνη... Τότε πλέον ήταν η πιο κατάλληλη ευκαιρία, όπου όλοι μαζί οι κυνηγοί έριχναν τις ομοβροντίες τους...

Τέτοιοι κλοιοί γινόταν πολλά στα παράκτια μέρη της Λίμνης των Ιωαννίνων (Ντραμπάτοβα, Ντουραχάνη, Αρδομίστα, Γστρίτσα, Χούνη και Λασπότοπος). Εξάλλου, στη λίμνη Λαψίστας, εκτός από τα "κλείσματα", που ήσαν κι εδώ συνηθισμένο φαινόμενο, τα χειμωνιάτικα βράδια, δεν άκουγες τίποτε άλλο μέσα στις καλαμιές και στα παπύρια, παρά τις τουφεκιές των κυνηγών, μέχρι αργά τα μεσάνυχτα. Σαν να γινόταν πόλεμος πραγματικός!

Αλησμόνητες μέρες

Τα περισσότερα είδη των πουλιών αναπαράγονταν εδώ... Μέσα στις τροπικές και πλούσιες φυτικές κοινωνίες έφτιαχναν τις χορταρένιες φωλιές τους, γεννούσαν τα αυγά κι εκκολάπτονταν οι νεοσσοί.

Ηταν ένας παραδεισένιος υγροβιότοπος, μέσα στον οποίο η ορνιθοπανίδα δεν ήταν μονάχα ανεξάντλητη αλλά είχε να επιδείξει πολλά είδη και οικογένειες πουλιών, σε αναρίθμητους πληθυσμούς. Ενας απέραντος εξωτικός λειμώνας που έσφυζε από ζωή!

Ομορφες αλησμόνητες εικόνες του περασμένου καλού καιρού, που χάθηκαν για πάντα και που δεν πρόκειται να ξαναγυρίσουν ποτέ πια! «Στους καιρούς μας οι φαλαρίδες και τα παπιά, ζούσαν κατά χιλιάδες στη Λίμνη μας και τις καλαμιές της.

Τα μαζέματα τους μαύριζαν μεγάλες εκτάσεις νερού», γράφει χαρακτηριστικά ο Δημήτριος Σαλαμάνκας.

Σήμερα αυτές οι εποχές έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί. Το βέβαιο είναι ότι η ορνιθοπανίδα της Λαψίστας εξαφανίστηκε για πάντα, ενώ αυτή της Λίμνης των Ιωαννίνων είναι ελάχιστη. Τώρα τη θέση του υδάτινου λειμώνα, έχει πάρει ένα νεκρό, ομιχλώδες, σκούρο και μουντό τοπίο το χειμώνα, και η πρασινάδα των καλαμποκιών το καλοκαίρι..

Ομως, και τη σοδειά των καλαμποκιών τις περισσότερες χρονιές, δεν προλαβαίνουν να τη μαζέψουν οι αγρότες, γιατί με τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές τα χωράφια τους πνίγονται...»

ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;

Στα κυνήγια της Λαψίστας συμμετείχαν, εκτός από τους ντόπιους, και πολλοί Γιαννιώτες κυνηγοί. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν κατασκευάσει μέσα στη λίμνη ατομικές καλαμένιες καλυβούλες (φωλιές), σαν μόνιμα στέκια τους.

Δημήτρης Στριλάκος (ethnos)