Λίγα λόγια για το Βασιλόπουλο πρώτα ...

    Το Βασιλόπουλο είναι ένας πολύ όμορφος οικισμός (υψόμ. 420 μ.) του νομού Ιωαννίνων. Διοικητικά ανήκε στον Δήμο Ευρυμενών και έχει 113 κατοίκους (2001), ενώ άλλους 86 κατοίκους έχει το Καστρί (οικισμός του Βασιλόπουλου).

    Το χωριό είναι κτισμένο στους πρόποδες του Κασιδιάρη και κοντά στη δεξιά όχθη του ποταμού Καλαμά. Σύμφωνα με την παράδοση, κατά τα ύστερα μεσαιωνικά χρόνια, το χωριό βρισκόταν νοτιότερα, κοντά στο Δεσποτικό, αλλά οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν στη σημερινή τοποθεσία λόγω …

κάποιου λιμού. Επί Τουρκοκρατίας ανήκε αρχικά στο οθωμανικό κράτος, μέχρι που αγοράστηκε το 1748 από τρεις Τσεπελοβίτες. Από τους κληρονόμους τους το αγόρασε αργότερα ο Αλή Πασάς και το δώρισε στην αδελφή του Σαχνισά. Προς τα τέλη του 19ου αι. ανήκε στον εγγονό της τελευταίας Μαλήκ πασά, του οποίου η οικογένεια το πώλησε τελικά στους κατοίκους του χωριού το 1900. Απελευθερώθηκε μαζί με τα Ιωάννινα το 1913.

      Διοικητικά το Βασιλόπουλο αποτελούσε στο παρελθόν χωριστό ΟΤΑ (Κοινότητα Βασιλοπούλου) μαζί με το γειτονικό Καστρί. Το 1999 εντάχθηκε στο Δήμο Ευρυμενών, ενώ από το 2011 υπάγεται στο Δήμο Ζίτσας.  

Το Καστρί είναι ορεινό χωριό του Νομού Ιωαννίνων, υπαγόμενο στο τοπικό διαμέρισμα Βασιλοπούλου του Δήμου Ευρυμενών. Στην περιοχή χρησιμοποιούνται εξίσου συχνά τα παλαιά ονόματα «Σιούτιστα» για το χωριό και «σιουτιστινός» για τον κάτοικό του, αν και επισήμως
καταργήθηκαν το 1950[1].

Η ονομασία Καστρί αποτελεί σύνηθες τοπωνύμιο για ορεινές περιοχές του νομού. Υπάρχει άλλο ένα χωριό στο Δήμο Εγνατίας με το ίδιο όνομα, καθώς και αρκετά υψώματα.

Γεωγραφική θέση

     Το Καστρί βρίσκεται βορειοδυτικά των Ιωαννίνων, από τα οποία απέχει οδικώς 43 χιλιόμετρα μέσω της εθνικής οδού Ιωαννίνων - Ηγουμενίτσας. Κτισμένο σε υψόμετρο 800 μέτρων[2], είναι το ψηλότερο από τα χωριά του όρους Κασιδιάρη. Αν και γεωγραφικά βρίσκεται εγγύτερα στους δήμους Άνω Καλαμά και Ζίτσας, επιλέχθηκε κατά την εφαρμογή του Σχεδίου Καποδίστριας η υπαγωγή του στους Ευρυμενείς λόγω ευκολότερης οδικής πρόσβασης στην Κληματιά όπου εδρεύει ο δήμος.

    Μοναδική οδός πρόσβασης στο Καστρί είναι ο ασφαλτοστρωμένος δρόμος 4,5 χμ. που το συνδέει με την επαρχιακή οδό Σουλόπουλου - Καλπακίου. Το χωριό εξυπηρετείται από διπλό δρομολόγιο του ΚΤΕΛ Ιωαννίνων κάθε Παρασκευή, ενώ τις υπόλοιπες ημέρες μπορεί κανείς να
χρησιμοποιήσει ταξί, ή το ΚΤΕΛ έως τη διασταύρωση και από εκεί να κάνει ωτο-στοπ σε όποιο αυτοκίνητο ανεβαίνει τον Κασιδιάρη.

Δημογραφικά στοιχεία

     Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 το χωριό έχει πληθυσμό 86 ατόμων [3] κατανεμημένων σε είκοσι νοικοκυριά[4]. Οι άνδρες είναι 27, οι γυναίκες 36 και υπερτερούν οι μεγαλύτερες ηλικίες.[5]  Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική από τις στατιστικές. Οι πραγματικοί μόνιμοι κάτοικοι δεν υπερβαίνουν τους είκοσι και πρόκειται κυρίως για γέροντες κτηνοτρόφους - χαρακτηριστικά το Καστρί είναι ένα από τα λίγα ελληνικά χωριά που δε διαθέτει καφενείο ή παντοπωλείο. Ο αριθμός αυτός αυξάνεται μετά το Πάσχα, όταν συνταξιούχοι σιουτιστινοί εγκαταλείπουν τις μόνιμες κατοικίες τους στην Αθήνα ή τα Ιωάννινα για να περάσουν το καλοκαίρι στο χωριό, και υπερβαίνει τους εκατό τον Αύγουστο.

Ιστορία

   Το Καστρί ιδρύθηκε από σουλιώτες φυγάδες ως Σιούτιστα, από το σλαβικό όνομα του βουνού που παραπέμπει σε κατσίκα δίχως κέρατα (η ονομασία Κασιδιάρης υιοθετήθηκε αργότερα[6]).

   Η επιλογή της τοποθεσίας οφείλεται στην ανάγκη πλήρους απόκρυψης από τους τουρκαλβανούς, αφού περιβαλλόμενο κυκλικά από τρεις κορυφές του βουνού, το χωριό δεν ήταν ορατό από πουθενά εκτός από την είσοδό του !Το ακριβές έτος ίδρυσης είναι άγνωστο, αλλά τοποθετείται στα πρώτα χρόνια μετά την κατάλυση της Σουλιώτικης Συμπολιτείας
από τον Αλή Πασά (1803). Ο άγγλος αξιωματικός Πυροβολικού Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ το αναφέρει ως «Shútista» σε περιηγητικό χρονικό που εκδόθηκε το 1835.[7]

    Μνημείο της πρώτης περιόδου είναι η μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η οποία βρίσκεται στο βόρειο άκρο του χωριού και σώζεται μονάχα το ταπεινό καθολικό της. Για κάποιο χρονικό διάστημα κατά το 19ο αι. το μοναστήρι λειτούργησε και ως θεραπευτήριο για ψυχικά ασθενείς.

    Κύριες ασχολίες των κατοίκων ήταν η κτηνοτροφία και η καλλιέργεια καλαμποκιού και κρεμμυδιού. Μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων (1913) παραχωρήθηκαν στις οικογένειες μικρά χωράφια στην κοιλάδα του Άνω Καλαμά έξω από το χωριό Μαζαράκι, με αναδασμό τουρκικών τσιφλικιών. Η περιοχή αυτή έως σήμερα αποκαλείται «Καλύβια Σιουτιστινά» από τα πρόχειρα παραπήγματα όπου διέμεναν οι χωριανοί, όταν κατέβαιναν στον κάμπο για τις αγροτικές εργασίες.

    Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο ξεκίνησε η περίοδος της μαζικής μετανάστευσης. Η αρχή έγινε από μέλη του Δημοκρατικού Στρατού που διέφυγαν σε χώρες του ανατολικού μπλοκ. Ακολούθησε στα επόμενα χρόνια η πλειοψηφία του χωριού σε αναζήτηση καλύτερης τύχης, με προορισμό κυρίως την Αθήνα ή τη Δυτική Γερμανία και λιγότερο προς την Αυστραλία. Το Δημοτικό Σχολείο έκλεισε το καλοκαίρι του 1955. Η εσωτερική μετανάστευση συνεχίσθηκε έως και τη δεκαετία του '80 με δύο μορφές - είτε ως πλήρης μετοίκηση των οικογενειών, είτε ως μετανάστευση των ανδρών της οικογένειας. Οι πρώτες EOKικές επιδοτήσεις προς τους λίγους εναπομείναντες κτηνοτρόφους ανέστρεψαν προσωρινά την τάση πλήρους ερήμωσης. Η σύνδεση με το δίκτυο της ΔΕΗ και η διάνοιξη αμαξιτής οδού (μέσα δεκαετίας '80), καθώς και η δημιουργία δικτύου ύδρευσης (1993), ώθησαν πολλούς ξενιτεμένους να κτίσουν σπίτια στο Καστρί για τους θερινούς μήνες.

Αξιοθέατα - Εκδηλώσεις

    Ο δρόμος που οδηγεί στο χωριό προσφέρει μοναδική θέα της περιοχής Άνω Καλαμά. Μάλιστα το σημείο εισόδου στο Καστρί ονομάζεται «Καραβάκια», διότι όταν σκοτεινιάζει τα χωριά της κοιλάδας φαίνονται σαν φωτισμένα πλοία. Ο ταξιδιωτικός συγγραφέας Στ. Ψημένος περιγράφει
ότι στην ανάβαση θα απολαύσετε εκπληκτική θέα προς την κοιλάδα του Καλαμά (...) και πέρα ως τις κορυφές της Τύμφης.

    Εάν μάλιστα τύχει να περάσετε από εδώ φθινόπωρο ή άνοιξη μετά από βροχή ή βοριαδάκι και η ατμόσφαιρα έχει καθαρίσει, ελάτε οπωσδήποτε στο Καστρί γιατί τέτοια θέα μόνο οι ορειβάτες απολαμβάνουν. [8]. Επίσης από το χωριό ξεκινά ήπιο ορειβατικό μονοπάτι (χωρίς σήμανση) που οδηγεί στην κορυφή του Κασιδιάρη (1329)  Σημείο αναφοράς του Καστρίου και μοναδικό τεχνητό αξιοθέατό του είναι το καθολικό της κατεστραμμένης μονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, του οποίου οι τοιχογραφίες έχουν μερικώς
αποκατασταθεί. Στον περίβολο του ναού γίνεται κάθε χρόνο τριήμερο πανηγύρι από τις 14 έως τις 16 Αυγούστου. Την ευθύνη της εκδήλωσης έχει η αδελφότητα «Άγιος Γεώργιος», η οποία εδρεύει στην Αθήνα και έχει μέλη όσους έχουν γεννηθεί ή κατάγονται από το χωριό. Με πόρους από συνδρομές και δωρεές, η αδελφότητα υπήρξε επίσης ο βασικός χρηματοδότης των έργων συντήρησης και ανάδειξης του μοναστηριού. Άλλη τοπική εορτή είναι του Αγίου Γεωργίου, πολιούχου του χωριού.

Παραπομπές

1. ↑ Μετονομασίες των οικισμών Ηπείρου και Θεσσαλίας, από την ιστοσελίδα του Δημήτρη Λιθοξόου.
2. ↑ Ελλάς - οδικοί και τουριστικοί χάρτες, σελίδα 232. Εκδόσεις Σ. Καπρανίδης & Ν. Φώτης, 1996.
3. ↑ Μόνιμος πληθυσμός - Απογραφή 2001, από την ιστοσελίδα της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας.
4. ↑ Νοικοκυριά και Πυρηνικές Οικογένειες - ό.π.
5. ↑ Μόνιμος πληθυσμός κατά φύλο και ομάδες ηλικιών - ό.π.
6. ↑ Γνωριμία με τον τόπο μου, Γυμνάσιο Παρακαλάμου, 2003-4.
7. ↑ Travels in Northern Greece, volume iv, σελίδα 94. William Martin Leake, εκδόσεις J. Rodwell, London, 1835
8. ↑ Ανεξερεύνητη Ήπειρος, σελίδα 580. Στέφανος Ψημένος, εκδόσεις Road, 2007, ISBN 978-960-8189-430.

Στο Δημοτικό Διαμέρισμα Βασιλόπουλο μπορείτε να επισκεφτείτε

    Τα ερείπια αρχαίου πολυγωνικού τείχους στη θέση Έλυμπος (μεταξύ των χωριών Βασιλόπουλου και Ιερομνήμης).

    Τα ερείπια αρχαίας Ακρόπολης στη θέση Καστρί.

     Τους πυριτόλιθους μέσης παλαιολιθικής εποχής.

     Για όλα τα παραπάνω υπάρχουν μόνον επιφανειακά ευρήματα και η αρμόδια Εφορεία δεν γνωρίζει την ακριβή τους θέση.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

Σε μικρή απόσταση και βόρεια από τον οικισμό Καστρί βρίσκεται το μοναστήρι της Κοιμήσεως
της Θεοτόκου της Σιούτιστας. Είναι μονόχωρη ξυλόστεγη βασιλική (ζωγραφίστηκε το 1913). Στο προαναφερόμενο μοναστήρι υπάρχει η εικόνα της Παναγίας Οδηγήτρας ιστορημένη το έτος 1586. Σε επιγραφή έξω από το μοναστήρι αναγράφεται ότι ανακαινίστηκε το 1909. Σύμφωνα με δήλωση του ηγουμένου του Αγάπιου, το μοναστήρι είχε στην κατοχή του «χωράφια ποτιστικά και ξερικά (στρέμματα 119) από τα οποία το 1/10 δινόταν στο σπάχη Γιακούμ Πεσβάνμπεη και το 1865 «εις το βασιλικόν χαζνέν». Επίσης το μοναστήρι λειτουργούσε παλιότερα και ως φρενοκομείο της επαρχίας, όπου πήγαιναν νέα κυρίως άτομα με ψυχικές ασθένειες και ο ηγούμενος προσπαθούσε να τους συνετίσει με ξύλο, νηστείες και δέσιμο. Ακόμη και σήμερα είναι στη θέση τους σύνεργα των μεθόδων που χρησιμοποιούσε (κρικέλες, αλυσίδες).

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ

    των Αγίων Αποστόλων, που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και είναι τρίκλιτη θολόσκεπη βασιλική με νάρθηκα. Πιθανότατα ανεγέρθηκε το έτος 1912.

    του Αγίου Νικολάου.

    Στον οικισμό Καστρί βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που είναι μονόχωρη ξυλόστεγη βασιλική με νάρθηκα, όπου συστεγαζόταν και το σχολείο του χωριού και ανακαινίστηκε το 1944. Η εκκλησία αυτή κατείχε «13 στρέμματα χωράφια ξερικά» από τα οποία έδιναν το 1/10 στο βασιλικό ταμείο.

ΓΕΦΥΡΙΑ

     Σε απόσταση 300 μέτρων από το Δημοτικό Διαμέρισμα Βασιλοπούλου υπάρχει το γεφύρι «Γκουσντάνη». Πρόκειται για παραδοσιακό πέτρινο γεφύρι, που θεωρείται ότι έχει κατασκευαστεί το 1300 περίπου, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής της περιοχής και διατηρείται σε καλή κατάσταση. Η διαδρομή που καταλήγει στο γεφύρι είναι μόνο πεζοπορική. 

Στο Δημοτικό Διαμέρισμα Βασιλόπουλο υπάρχουν αρκετές διαδρομές για πεζοπορία και τοποθεσίες απείρου φυσικού κάλλους.

ΠΗΓΕΣ

Στο Δημοτικό Διαμέρισμα Βασιλοπούλου υπάρχουν 4 πηγές οι εξής: η πηγή «Γουρνόλισσα»:
βρίσκεται σε απόσταση 2 km από το Δημοτικό Διαμέρισμα Βασιλοπούλου, η πηγή "Μπουσμπίση": βρίσκεται σε απόσταση 500 μέτρων από το Δημοτικό Διαμέρισμα Βασιλοπούλου. Οι διαδρομές για τις 2 αυτές πηγές είναι μόνο πεζοπορικές. η πηγή «Τσουκαλάς»: βρίσκεται σε απόσταση 200 μέτρων από το Δημοτικό Διαμέρισμα Βασιλοπούλου,

η πηγή «Ποτιστικά»: βρίσκεται σε απόσταση 500 μέτρων από το Δημοτικό Διαμέρισμα Βασιλοπούλου και από αυτή την πηγή υδρεύεται όλο το χωριό. Η πρόσβαση στις 2 τελευταίες
πηγές είναι εύκολη (πεζοπορική και οδική), αφού υπάρχουν αγροτικοί δρόμοι σε αρκετά καλή κατάσταση.

ΚΟΡΥΦΕΣ

Στο Δημοτικό Διαμέρισμα Βασιλοπούλου ανήκει η κορυφή «Κασιδιάρης», που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.850 μέτρων και όπου διαβιούν διάφορα είδη ζώων (λαγοί, αγριογούρουνα, αγριοκάτσικα) και υπάρχει πλούσια βλάστηση κυρίως από πουρνάρια και κέδρους. Η διαδρομή ως την κορυφή είναι μόνο πεζοπορική και απέχει 3 km από το Βασιλόπουλο και 1km από το
Καστρί. Από την κορυφή αυτή φαίνονται όλα τα χωριά της πρώην επαρχίας Κουρέντων, ο κάμπος της περιοχής και όλη η ευρύτερη περιοχή (μέχρι την Κέρκυρα και την Αλβανία).